Waarom gaat het zo slecht met Europa? Volgens hoogleraar Jan Zielonka is het een crisis van de verbeelding. En we hebben andere mensen dan regeringsleiders nodig om uit die crisis te komen.
Ik mocht Zef Hemel adviseren over een interessante spreker voor de vierde UvA-Amsterdamlezing van 2016, mede mogelijk gemaakt door de Amsterdam Economic Board, waar we allebei ook voor werken. Ik koos voor de Britse wetenschapper Jan Zielonka. Modernisering van de EU, én van de natiestaat, is zijn credo. Ik schreef al eerder over zijn essay Is the EU doomed. De hoofdlijn van Zielonka’s verhaal was als volgt:
We zijn gefixeerd op de staat als leidende regeringsvorm, maar zo oud is die natiestaat nu ook weer niet. En misschien zijn we wel aan iets anders toe.
“We zijn gefixeerd op de staat als leidende regeringsvorm, maar zo oud is die natiestaat nu ook weer niet. En misschien”, zegt Zielonka, “zijn we wel aan iets anders toe.
In de 17e eeuw was de natiestaat handig, in de technologische situatie van die tijd. Hoe het in de Middeleeuwen ging, paste niet meer, men reisde meer en was toe aan grotere gebieden. Met de komst van de natiestaten vielen culturele, economische en wetgevende grenzen samen. Inmiddels, met de industriële revolutie in de 19e eeuw en digitale revolutie in de 20ste eeuw, is dat niet meer zo. Niet omdat we slechte bedoelingen hebben of omdat we echt heel arm zijn, maar we hebben een nieuw paradigma, een nieuwe mental map nodig. Niet alleen in Europa, maar ook breder internationaal. Een nieuwe visie op kapitalisme en cultuur. Een nieuwe visie om dingen anders te organiseren.
En daar hebben we anderen voor nodig dan de huidige leiders van natiestaten. Oftewel: you cannot ask the ones that screwed up in the first place to make a new paradigm.
Laten we kunstenaars vragen om over Europa te praten. Zorg voor een nieuw sexy verhaal over Europa. Europa is te divers, met semi-imperiale landen als Duitsland en semi-failed states als Griekenland. Het is een crisis van de verbeelding waar we uit moeten zien te komen. En – en daar komt wat mij betreft het belangrijkste – diegenen die nog steeds pro-Europa zijn, mogen niets zeggen.”
Zielonka eindigde met de vraag: “Gaan we echt wachten op Wilders of Le Pen om te bepalen waar het heen moet gaan met onze toekomst?”
