‘Ga jij zelf maar even zwemmen lieverd, ik moet dit boek eerst even uitlezen’, zei ik zonder van mijn boek op te kijken tegen mijn vriend.
Een goed vakantieboek moet meeslepend zijn. Een pageturner. Of het moet je -nu je toch al uit je dagelijkse routine bent – nieuwe ideeën geven, je de wereld een beetje anders laten bekijken. Kan dat ook met Europa als onderwerp?
The Europeanologist las twee recent verschenen boeken over Europa. Lees hier of ze mee moeten in jouw vakantiekoffer.
De kloof – Is Europa nog van ons? is geschreven door CDA-Europarlementariër Esther de Lange en Ivo Belet, een van haar collega-Europarlementariërs voor de Christendemocraten uit Vlaanderen. De twee beginnen hun boek ambitieus met:
Dit boek is een daad van verzet.
Zij verzetten zich tegen het pessimisme en wantrouwen dat Europa op dit moment omgeeft. Ik mag toch hopen dat de meeste pro-EU Europarlementariërs dat doen, en met meer dan een boek. Vervolgens beschrijven De Lange en Belet in evenzoveel hoofdstukken negen kloven die de Europese problemen veroorzaken, bijvoorbeeld: de kloof tussen arm en rijk, de kloof tussen het optimistische Europa net na de oprichting en het problematische Europa van de 21ste eeuw, de kloof tussen voorstanders van de globalisering en zij die bang worden van wereldhandel, tussen de beloftes en de resultaten van de euro en de kloof tussen de Europese politici en de burger.
En dat doen ze goed. Zo zetten ze in enkele zinnen uiteen wat het belang van de Europese Interne Markt is, inclusief de Energie Unie en de Digitale Interne Markt, wat er nu misgaat en wat mogelijke oplossingen zijn. De EU-binnengrenzen moeten blijven vervagen maar tegelijkertijd moeten de Europeanen beschermd worden. Het moet nu in eerste instantie om de mens gaan, en banen mogen niet verdrongen worden doordat werknemers uit een andere EU-lidstaat minder salaris vragen. Op deze manier leggen ze diverse Europese problemen duidelijk uit, met daarbij hoe ze tot stand zijn gekomen, en dragen begrijpelijke oplossingen aan.
Waren alle politici maar zo helder
Ik zou heel graag lovend doorgaan maar dit boek heeft twee zwakke plekken. De Lange en Belet illustreren de hoofdstukken steeds met een cursiefje met persoonlijke ervaringen. Je weet alleen niet wie van de twee het cursiefje meegemaakt heeft, en dat maakt dat je meer als een Sherlock Holmes op zoek gaat naar sporen daarvan dan dat je lekker doorleest. Zo heb ik even opgezocht hoe oud beide auteurs waren om een beetje te snappen wie welke politieke gebeurtenis persoonlijk had meegemaakt. Had er even de initialen bijgezet, denk ik dan.
En, een tweede dingetje wat een goede redacteur gemakkelijk had kunnen verhelpen: de dooddoeners. Het slot van het boek Sorry, ik kon geen tekst vinden bij .*SPOILER ALERTSorry, ik kon geen tekst vinden bij ALERT.*, zou ik bijna roepen, ware het niet dat er werkelijk niets in de slotzinnen staat – illustreert dit:
Van welke kant de wind ook komt en hoe behendig en buigzaam de stuurman ook is, zonder stip op de horizon ben je verloren. Daar is moed voor nodig. En leiderschap.
Het wordt tijd dat het debat weer gaat over die stip en niet meer over de golven.
Jullie Europeanologist moest even met haar hoofd tegen de muur bonken.
In elk hoofdstuk is wel zo’n dooddoener te vinden, en dat is jammer voor een boek dat veel complexe EU-ontwikkelingen glashelder uitlegt en oplossingen aandraagt.
Voldemort komt eraan
Het mag wat mij betreft allemaal wel wat grootser en meeslepender over de EU. Dus James Kirchicks boek Het Einde van Europa, met de Harry Potter-achtige ondertitel Dictators, Demagogen En De Komst Van Donkere Tijden, sloeg ik gretig open. Kirchick is journalist en ex-buitenlandcorrespondent die schrijft voor The Daily Beast, The Washington Post en The Wallstreet Journal.
In doorwrochte hoofdstukken met veel aandacht voor historische details belicht Kirchick steeds de recente geschiedenis van een land. Van Rusland tot Griekenland, van Hongarije tot het VK en Brexit en alles wat daar tussen zit: Kirchik laat de invloed op de EU en de geopolitieke gevaren zien. En daar zitten dingen bij waar je vermoedelijk nooit langer over nagedacht hebt. Zo beschrijft Kirchick handygate, het afluisteren van Angela Merkels mobiele telefoon door de Amerikaanse NSA, dat door Edward Snowden onthuld werd. Volgens hem is dat hoogstwaarschijnlijk een strategische zet van de Russen geweest. De Duitsers reageerden met grote morele verontwaardiging en dit dwong Merkel een onderzoekscommissie in te stellen, terwijl ze het zelf waarschijnlijk discreet had willen afhandelen. Uit James Bond films weten we al dat ook bevriende mogendheden elkaar afluisteren, dat is niet heel gek. Maar tot voor kort schreeuwden ze niet van de daken wat ze afgeluisterd hadden.
Het boek is duidelijk geschreven vóór de winst van Macron in Frankrijk, het Franse hoofdstuk gaat diep in op (dan nog presidentskandidaat) Marine Le Pen en het grote Franse antisemitisme. Kirchick verwijt in dat hoofdstuk dat ‘correct-denkende Europeanen’ telkens waarschuwen voor ‘islamofobische reactie[s]’ op terroristische aanslagen, terwijl vele aanslagen door moslims gepleegd zijn. En dat Marine Le Pen (die inmiddels de Franse presidentsverkiezingen van Macron verloren heeft) slim haar visie heeft verschoven ten opzichte van die van haar vader Jean-Marie, de vorige partijleider van het Front National.
Marine is vooral anti-immigranten, terwijl haar vader expliciet racistisch en antisemitisch was.
In twee zinnetjes verbindt Kirchick ook nog de aanslag van Volkert van der G. op Pim Fortuyn aan de angst voor moslims, dat ‘wordt vaak vergeten’, schrijft hij. Ik heb dat nagezocht, Van der G. noemde inderdaad Fortuyn een groeiend gevaar voor kwetsbare groepen als ‘asielzoekers, moslims en mensen met een WAO-uitkering’, aldus het Openbaar Ministerie. Maar dat vind ik toch echt iets anders dan wat Kirchik doet voorkomen.
Als je zoiets ontdekt ga je toch wat kritischer kijken naar al die andere bijzondere details in dit boek die de wereldgeschiedenis zouden kunnen veranderen.
Wat voor details laat Kirchick nog meer naar voren komen, en wat laat hij eigenlijk weg?
Opvallend is ook dat hij nergens de (in de VS ontstane) kredietcrisis noemt, toch wel het grote startpunt van Europese onrust.
Het Einde van Europa is een op punten spannende uiteenzetting van de complexe geopolitieke verhoudingen in Europa, maar je moet alles niet te serieus nemen.
In het laatste hoofdstuk blijken de donkere tijden uit de ondertitel van het boek niet zozeer een voorspelling als wel een bezorgde waarschuwing:
Als de in dit boek opgesomde problemen niet opgelost worden, zou de toekomst op een nachtmerrie kunnen lijken.
want
Er staat veel meer op het spel dan de voortzetting van de muntunie, de vrijheid om zonder paspoort van Frankrijk naar Duitsland te reizen of het bestaan van die enorme, vaak beschimpte bureaucratie in Brussel. Al deze problemen – lichtzinnigheid ten opzichte van Rusland, hardnekkige werkloosheid, trage groei en onbeperkte migratie zijn in de kern een gevolg van een gebrek aan solidariteit.
dus, zegt Kirchick:
Als Europa weer wil weten wat haar doel is, moet zij kijken naar de ‘nieuwe’ Europeanen van het oosten, die het zich niet kunnen veroorloven om democratie en liberale waarden als een gegeven te beschouwen, zoals hun westelijke broeders zo vaak doen.
En daarin ben ik het wél met deze ietwat belerende en hyperige Amerikaan eens.
Welk boek moet nu mee in je vakantiekoffer?
Het Einde van Europa moet mee op vakantie als je het bredere historische plaatje van de grootmachten in en rond Europa wilt, en meer gevoel wilt krijgen voor de geopolitieke belangen. Neem er een korreltje zout bij, je moet zelf nog wel lekker kunnen slapen zonder dat je denkt dat Voldemort en de Dark Knights of Putin zelf binnenkort bij je aanbellen.
De Kloof moet je in je koffer steken als je een helder overzicht wilt van hoe de belangrijkste problemen in de EU in elkaar zitten en wat mogelijke oplossingen zijn. Over de clichés in het taalgebruik moet je maar even heen lezen.
Bestel de genoemde boeken hier, of loop even naar die fijne boekwinkel bij jou in de buurt.
Deze boeken kreeg ik door de uitgevers toegestuurd als recensie-exemplaar. The Europeanologist plaatst geen gesponsorde content. Lees ook het redactiestatuut.
