Alles wat je moet weten over Junckers State of the EU (en over vissticks)

‘Of je stopt er deze keer wat gevoel in, Jean-Claude’, zei mevrouw Juncker bij het ontbijt, terwijl ze nog een kop koffie voor hem inschonk. En dat hielp.

Vanochtend (13 september 2017) sprak Voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker zijn State of the Union (SOTEU) uit in Straatsburg. Het is voor het eerst dat hij een licht positieve toespraak had. De volledige speech lees of beluister je op de site van de EU, hieronder de highlights door jullie Europeanologist, die natuurlijk vanochtend klaar zat met een speciale #SOTEU-bingokaart en een potloodje. De titel van de speech is Wind in onze zeilen. Het gaat beter met de EU dan de afgelopen jaren. En Juncker toonde zich een stuk gevoeliger dan normaal. Géén Guy Verhofstadt, maar wel meer bevlogen dan ooit.
Na een introductie en de aankondiging van de belangrijkste plannen voor de komende jaren werd Juncker persoonlijk:

Through thick and thin, I have never lost my love of Europe. But there is rarely love without pain.

Naast de vijf scenario’s voor de toekomst van de EU die de Europese Commissie dit voorjaar presenteerde, kwam Juncker met een 6e, persoonlijk scenario, waarin hij pleit voor een ambitieuze EU, met één munt voor alle lidstaten en een eenheid. Van een EU met een kopgroep die meer wil samenwerken op bepaalde onderwerpen en langzamer volgers wil hij daarin niet weten.
Deze State of the Union is ook Junckers belangrijkste toespraak. De volgende, de laatste van deze Europese Commissie, die dat jaar aftreedt, valt aan het eind van zijn termijn, en zal niet zo heel veel meer bevatten wat door dit team waargemaakt kan worden.

Verder nog iets opvallends?

Ja, drie dingen springen eruit:

1. Juncker pleit voor één EU-president die tegelijkertijd leider is van de Europese Commissie (die rol heeft Juncker nu zelf) én van de Europese Raad, dat is de verzameling staatshoofden van alle EU-lidstaten, onder leiding van Donald Tusk. Één leider zou het probleem oplossen dat staatshoofden in Brussel compromissen sluiten en in hun eigen land Europa de schuld geven. En de EU zou meer één gezicht krijgen en waarschijnlijk een duidelijker koers varen.

2. Juncker staat positief tegenover het verdelen van de Europese Parlementszetels die overblijven na de Brexit, dat zijn er 71, over een groep ‘pan-Europese’ parlementariërs, waar alle Europeanen op kunnen stemmen. Nu mogen we bij EU-verkiezingen alleen stemmen op Europarlementariërs van onze eigen nationaliteit. Een internationale lijst met parlementariërs op wie elke Europeaan kan stemmen, zou ook het democratisch gehalte en de herkenbaarheid van de EU versterken.

3. En hij pleit ter bescherming van de Europeanen voor één Europese intelligence unit, ofwel een EU-FBI, om grensoverschrijdend terrorisme aan te pakken, en een Europese Defensie Unie, die samenwerkt met de NAVO.

Wind in de zeilen: gaat het dan weer goed met de EU?

Wind in de zeilen was inderdaad de titel van de speech. De Europese economie staat na tien jaar crisis eindelijk weer in de plus. De groei van de EU is de afgelopen twee jaar groter dan die in de Verenigde Staten, op dit moment meer dan 2% voor de hele EU en 2,2% voor de Euro-zone (de lidstaten die de Euro hebben als munteenheid). De werkloosheid is lager dan de afgelopen negen jaar, deze Europese Commissie (die sinds 2014 zit) heeft met de lidstaten 8 miljoen banen gecreëerd, en inmiddels zijn er 235 miljoen werkenden in de EU. Dat is niet de verdienste van alleen de EU, maar, grapt Juncker, als er 8 miljoen banen verloren waren gegaan, had de EU vast in z’n eentje de schuld gekregen. Er zijn nog wel behoorlijk wat zwakke plekken, kijk naar de werkloosheid in de zuidelijke EU-landen, vindt jullie Europeanologist. Maar het tij is wel aan het keren, en Juncker hamert erop nu te handelen en de economie te versterken voor alle Europeanen.

Noem eens drie goeie acties in die speech

1. Vluchtelingen: Juncker wil dat migratie hoog op de EU-agenda staat. Hij betreurt elke dode in de Middellandse Zee en prees Italië voor al zijn inzet. Hij pleit ervoor dat elke EU-lidstaat het beloofde aantal vluchtelingen opvangt, en dat de levensomstandigheden van vluchtelingen verbeterd worden.

2. Europa moet de wereldleider worden in de strijd tegen klimaatverandering
Na het instorten van de Amerikaanse ambities op dit gebied, zal Europa ‘make our planet great again’. Het eerste wat eraan komt zijn voorstellen om de CO2-uitstoot door transport te beperken.

3. De EU is niet naïef en laat zich niet piepelen door andere landen
Buitenlandse investeringen gaan beter gecheckt worden. Als een buitenlands (als in: buiten de EU) staatsbedrijf een Europese haven, een deel van onze energievoorziening of een defensiebedrijf wil komen, kan dat alleen volledig transparant, na nauwkeurige checks en uitvoerig debat, omdat we onze gezamenlijke veiligheid in de EU moeten beschermen.

WTF doen vissticks in Junckers speech?

Juncker zegt ook dat Slowaken niet minder vis in hun vissticks verdienen dan andere Europeanen. Denk je nu aan regelgeving voor kromme komkommers, dat is het niet. De afgelopen week ontstond er protest in Tjechië, Slowakije, Hongarije en Polen, omdat internationale merken in die landen mindere kwaliteit voedingsmiddelen leveren dan in de rest van de EU. De landen vergeleken een groot aantal producten van het zelfde merk die zowel in hun eigen land als net over de grens met Oostenrijk verkocht werden.  Zo bevatten Iglo vissticks gekocht in Slowakijke 7% minder vis dan de Oostenrijkse versie, was de Nutella niet zo romig in Hongarije als die uit Oostenrijk en bevatte hetzelfde merk sinaasappelsap in Oostenrijk wel vers sap, maar in Slowakije niet.
Juncker greep deze discussie aan om te verklaren dat alle Europeanen eersteklas burgers zijn. En dat dat dan ook eersteklas verantwoordelijkheden met zich meebrengt. Hiermee verwijst hij naar schendingen van mensenrechten in Polen en Hongarije.

Nog meer interessants?

Juncker gaat uitvoerig in op de waarden van de EU. Europa is meer dan markt en geld. Het is een Unie van Vrijheid. Een unie zonder onderdrukking door dictators en met persvrijheid. En een Unie van gelijkheid voor alle Europeanen. De sterkte van de wet moet zorgen dat iedereen gelijk is, en dat er geen recht van de sterkste geldt. We moeten van Juncker de mindset loslaten dat de winst van de een leidt tot verlies voor de ander. De EU is een unie van compromissen, dat is hoe democratie werkt. Juncker noemt Brexit maar kort, als iets dat te betreuren is maar gerespecteerd moet worden.

Was er deze week niet ook een alternatieve State of the Union?

Ja, de voormalige Griekse Minister van Financiën Yanis Varoufakis organiseerde met zijn beweging DiEM25 afgelopen zaterdag de ‘real state of the EU‘.
Een flink aantal sprekers, onder wie Varoufakis zelf, econoom Jeffrey Sachs en kunstenaar Jonas Staal, kwamen met ideeën voor een betere EU. Maar echt vernieuwend wilde het niet worden, de Europese Groenen pleiten al jaren voor een aantal van deze ideeën. Al hoop ik wel dat Varoufakis doorgaat met het opschudden van de EU.

Wat waren de reacties?

Ik vond het een vrij redelijke speech, met enthousiasme gebracht en ongebruikelijk ambitieus op precies de goede punten. Maar onze Mark Rutte noemde in een reactie Juncker een romanticus, daar zou ik de goede man nu niet meteen van betichten. Op Twitter ging het, zoals gewoonlijk als het over Europa gaat, helemaal los.  Van ‘Nexit’, tot Merkel, Juncker en Schulz als ‘verraders van het Europese volk, die verantwoordelijk zijn voor massa-immigratie en import van afrikanen en islamisering’. Van ‘Ik moet er van kotsen’, het is geen democratie’ tot ‘in de EU blijven betekent de ondergang van Nederland’ en ‘Juncker begint steeds meer op “Adolfie” te lijken.

Normaal besteed ik er weinig aandacht aan, en alle twitterlinkjes vermelden is te veel eer voor deze types, maar denken deze mensen nog wel zelf na? Hebben ze wel geluisterd? Om met Henk van Straten te spreken, die deze week een geweldige doch heftige column schreef:

Het lijkt wel alsof we als volk af willen van onze eigen beschaving. […] Als het ooit begint, een nieuwe hetze, een nieuwe zuivering – dan begint het zo.

Special thanks to Politico.eu for reading between the lines of the SOTEU with me.