Hoe gaat dat hele Brexit-proces nou? Mensen doen alsof Groot-Brittannië nu al uit de EU is, maar het duurt nog even. Formeel is er nog niks aan de hand. Pas als de Britse Prime Minister Theresa May officieel meldt dat haar land uit de EU wil, gaat het Brexit proces van start. Dat is nog niet gebeurd.
Op 15 september sprak ik hierover bij de Amsterdamse Academische Club over Brexit en Amsterdam. Andere sprekers waren Roel Beetsma (Hoogleraar Pensioeneconomie aan de UvA) en Jan Paternotte (Fractievoorzitter D66 Amsterdam). Maaike Ambags, directeur AAC, modereerde het debat.
Bekijk hier mijn presentatie. En lees hieronder wat ik bij de slides vertelde.
- Dit is een cover van de New Yorker, de editie die vlak na Brexit verscheen. Te leuk om niet te gebruiken. We gaan ze missen in de EU, de Britten. Maar zo ver is het nog lang niet. Formeel zitten de Britten namelijk nog gewoon in de EU. Maar ondertussen is er een heleboel aan de hand. Daarover moet ik eerst wat uitleggen, voordat ik inga op wat dat betekent voor Amsterdam.
- Ik werk trouwens bij de Amsterdam Economic Board als Europastrateeg en als blogger over Europa. Twee jaar geleden begon ik mijn blog over Europa, Europeanology. Ik ergerde me namelijk enorm aan dat je alleen maar negatieve verhalen hoorde over Europa. Het positieve of neutrale verhaal wordt vrijwel nooit verteld. En ik ben erg van ‘verbeter de wereld, begin bij jezelf, dus ik dacht, dan moet ik op z’n minst zelf gaan vertellen wat ik doe in Europa.
Dus daar blog ik over. Alleen op 24 juni, de dag van Brexit, was ik sprakeloos. Toen ik op 23 juni ging slapen bij de exit-polls, dacht ik (met vele anderen) dat het nét goed zou gaan, en dat het wel een mooie wake-up call zou zijn voor de EU.
I couldn’t have been more wrong. Naief misschien, maar ik was niet de enige. Zelfs het Leave-promotieteam, UKIP en Boris Johnson, hadden geen idee hoe nu verder, nu ze gewonnen hadden. - Ik dacht ik ga m’n zorgen over Europa van me af dansen op een popfestival, maar ook daar ontkwam ik er niet aan: ‘Will marry for EU Citizenship’ heeft dit meisje op haar rug geschreven.
- Wat wel een voordeel is: opeens is Europa niet meer ‘best belangrijk’ of een zappmoment, het is all over the media. Artikelen en cartoons te over.
- Deze cartoon is precies waar we nu staan. Het VK is aan de bal. Formeel, juridisch, is er nog helemaal geen sprake van een Brexit. Het VK moet eerst bepalen hoe ze dat willen. En niemand weet hoe het precies zal gaan verlopen. Het is namelijk nooit eerder gebeurd. Wat we wel zeker weten:
- Dit is hoe de procedure eruit ziet. Ik kan het niet eenvoudiger maken.
- Maar eigenlijk hoef je maar 3 dingen te weten. Het begint met een officiele brief van het VK aan de EU, dus van May aan Tusk, dat ze de EU willen verlaten. Op dat moment gaat er een periode van minimaal 2 jaar van onderhandelen in. De 27 overgebleven lidstaten beslissen over de deal, die door een meerderheid moet worden goedgekeurd. Vervolgens heeft het Europees Parlement de laatste stem.
- Wie zijn de hoofdrolspelers? Allereerst Theresa May, de premier. Zij heeft David Davis aangewezen als Brexit-minister. May schrijft de brief over uittreding aan Donald Tusk, voorzitter van de Europese Raad. Dan gaat de Europese Commissie de onderhandelingen starten. Juncker is de voorzitter van de Europese Commissie, en hij heeft de Fransman Michel Barnier aangewezen als onderhandelaar.
Krantenkoppen luidden al: how to annoy a Brit? Put a Frenchman in charge of Brexit.
Even verder naar de hoofdrolspelers: zoals we net in het schema zagen, het Europees Parlement heeft het laatste woord. En dat heeft de Belg Guy Verhofstadt als onderhandelaar aangewezen. F
Dus 2 jaar, wat langer kan ook. - Dan vervallen alle Britse zetels in het Europees Parlement. Dat zijn er 73 van de 751. Zonder die Britse parlementariërs wordt het parlement wat meer vóór Europese integratie, vóór een diepere monetaire en economische unie. Vóór sterkere regulatie van de interne markt.
- Wat interessant is, we zouden ze kunnen laten vervallen, die 73 lege stoelen, maar we zouden er ook iets leuks mee kunnen doen. Nu we ze toch hebben. Zou het niet leuk zijn dat je bij Europese verkiezingen naast op een Nederlandse Europarlementariër, ook op een Europese parlementariër kunt stemmen. Zouden we op die manier de EU wat dichter bij haar inwoners kunnen brengen? (Ik wilde zeggen, de EU wat spannender maken, maar zo’n Brexit is eigenlijk wel even spannend genoeg, vind ik).
- Even inzoomend op de consequenties voor het bedrijfsleven. Het VK wil graag partner blijven in de Europese interne markt. Dus vrij verkeer van goederen. Maar gezien de publieke opinie over migratie, niet langer deelnemen aan het vrij verkeer van personen in de unie.
De onderhandelaars aan EU-kant en steeds meer staatshoofden gaan er hard in. Het is alles of niets. Vrij verkeer van personen mag niet losgekoppeld van het vrij verkeer van goederen.
Het VK kan zelf internationale handelsverdragen sluiten, maar dat kan pas als het niet langer lid van de EU is. We zijn dus in limbo, de komende tijd. Met een EU die veel protectionistischer gaat worden, een belangrijk land dat eruit stapt. Voor bedrijven die zich ergens willen vestigen is er veel onzekerheid. - En de wetenschap? Deze tweet vat de start van de onderhandelingen wel aardig samen. Iemand tweet een vraag die voormalig EU Chief Scientist Anne Glover stelt: of voor onderzoekssamenwerking een uitzondering gemaakt kan worden voor het vrij verkeer van wetenschappers. Commissievoorzitter Junckers rechterhand, Martin Selmayr, reageert op twitter koeltjes met ‘No.’ Dat is wel met gestrekt been de onderhandelingen in.
En hoe zit het verder, met wetenschapssamenwerking? Het VK is een van de belangrijkere EU landen qua wetenschap. Voorlopig blijft het nog gewoon meedoen aan onderzoeksprogramma’s als Horizon 2020. En de Britse wetenschappers halen daar meer geld uit dan dat het VK aan de EU afdraagt voor wetenschap. Dus sommige landen zullen denken, meer geld voor ons. Maar we verliezen door Brexit wel een erg belangrijk wetenschapsland.
Het VK zou gewoon mee kunnen blijven doen aan EU-wetenschapssamenwerking, als ze gewoon mee blijven betalen aan de potjes met geld daarvoor. Landen als Zwitserland, Turkije en Noorwegen zijn ook geen EU-lid en betalen ook gewoon mee.
Maar dit kan wel een punt van zorg worden als de Brexit-onderhandelingen keihard gevoerd gaan worden. En de vraag is voor wie het verlies dan het grootst is. Wetenschappers zijn hier in ieder geval erg ongerust over. Vanuit Amsterdam doen we veel projecten met Britten. Met Britse wetenschappers, maar ook met Britse steden. - Dan de gevolgen van Brexit voor steden. Wordt Amsterdam nu de toegangspoort naar de EU? Of Parijs, Frankfurt of Berlijn? Dublin hoort eigenlijk ook in dit lijstje. Het beleid van de gemeente Amsterdam is dat bedrijven welkom zijn, maar de gemeente gaat nu Brexit speelt niet actiever op jacht naar bedrijven.
Burgemeester Van der Laan doet veel voor Britse expats in Amsterdam. Hij heeft ze uitgenodigd, stuurt brieven naar regeringsleiders over hun zorgen, en de gemeente heeft voor expats een speciaal Brexit-loket geopend. - Maar er is nog meer dan alleen het aantrekken van bedrijven. Tijdens het Nederlands EU-voorzitterschap werd namelijk het Pact of Amsterdam vastgelegd. Dat is vrij onopgemerkt gebleven. Maar het is wel van historische waarde. Het is namelijk voor het eerst dat de Europese Unie steden ziet als serieuze partner bij het maken van EU beleid. Naast de lidstaten. Als je het leest, het had allemaal een stuk ambitieuzer gekund, maar toch.
Is het Europa van de toekomst een Europa van samenwerkende steden?
En maakt het dan uit dat de Britse steden niet meer in de EU zitten? - Johanna Rolland, president van EU-stedennetwerk Eurocities, wil in ieder geval met de Britten blijven samenwerken.
- Sadiq Khan, Burgemeester van Londen, en Anne Hidalgo, Burgemeester van Parijs, denken het ook. Zij verklaarden samen, twee dagen na het fatale referendum, dat Londen en Parijs zullen blijven samenwerken.
‘Als de 19e eeuw die van Empires was, en de 20e die van de natiestaten, dan is de 21e eeuw die van de steden’, schrijven ze. - Dus: ik sluit af:
Kan dit Brexit de EU ook in positieve zin veranderen?
Moeten we naar een Europa dat meer van steden is dan van lidstaten?En moet Amsterdam daar (nog meer) een voortrekkersrol bij spelen?
En wat voor soort bedrijven willen we eigenlijk aantrekken?
