Opschalen lijkt de laatste tijd het buzz-woord te zijn als we het over smart cities hebben. We hebben een ruime hoeveelheid pilots, in de Metropoolregio Amsterdam en in de rest van de wereld. Maar iedereen worstelt met hetzelfde probleem: hoe schalen we geslaagde pilots op, hoe repliceren we ze? Laten we daarom wat beter kijken naar wat we eigenlijk bedoelen met opschalen.
Onlangs was ik – vanuit mijn rol als strategisch adviseur Europa bij de Amsterdam Economic Board – door Europarlementariër Lambert van Nistelrooij uitgenodigd om op het European Internet Forum te spreken over Smart Cities en het opschalen van smart city solutions.
Je kunt de andere sprekers terugkijken via de pagina van het event.
Ik baseerde belangrijke delen van mij verhaal op het onderzoek van Lector Willem van Winden van de Hogeschool van Amsterdam (de HvA is een van de founding partners van Amsterdam Smart City). Van Winden analyseerde met zijn team verschillende Amsterdam Smart City projecten. Hier kun je zijn hele research paper downloaden.
Ik sluit dit blog af met aanbevelingen voor succesvoller opschalen, maar ik ga eerst even met Willem van Winden kijken naar wat opschalen eigenlijk allemaal kan zijn. Wat bedoelen we er eigenlijk mee, een succesvol project opschalen? Meer deelnemers? Een groter gebied? Of hetzelfde doen in een andere stad? En wie gaat het doen?
3 vormen van opschalen
Van Winden definieert 3 vormen van opschalen, elk met z’n eigen specifieke eigenschappen: uitrol, expansie en replicatie.
- Uitrol kan een verdere uitbreiding van een oplossing zijn die is getest in een pilot. Verder in een organisatie, in een stad of in de markt. Uitrol vind je vaak bij oplossingen die door één organisatie ontwikkeld zijn, en die na een succesvolle pilot een goed businessplan hebben en zo naar de markt gebracht worden. De context is van beperkt belang.
- Expansie kan expansie naar een groter gebied, naar meer functionaliteiten in een oplossing of naar meer partners zijn. Dit type opschaling zie je vooral bij platform oplossingen, waar de waarde van de oplossing groeit met het aantal partnerorganisaties. Dit is vaak het geval bij circulaire economie-oplossingen, waar afval van het ene bedrijf gebruikt wordt als grondstof voor een ander bedrijf. Of bij projecten met gedeelde data, waar de oplossing waardevoller en bruikbaarder wordt naarmate er meer partners deelnemen. Obstakels bij expansie kunnen onderhandelingen met nieuwe partners zijn, of nieuwe geografische condities. Je ziet dat bij expansie het aantal partners en daarmee de context belangrijker is dan bij een eenvoudige uitrol van een oplossing.
- Replicatie kan zijn dat je dezelfde oplossing in een ander deel van dezelfde stad gaat toepassen, met dezelfde partners, met nieuwe partners en/of in andere steden. Replicatie kan gedaan worden door de partners van het eerste project, of door anderen. Bij replicatie is de context van groot belang. Een typisch obstakel voor replicatie, in het bijzonder bij data-gerelateerde oplossingen, is het gebrek aan standaarden, open data formats en protocollen. En bijvoorbeeld partners die hun data niet willen of kunne delen (ook al zijn privacy- en veiligheidsproblemen opgelost).
Hoe kun je nu succesvol opschalen?
Nu we weten wat voor types opschaling er zijn, wat kunnen we hier in de praktijk mee?
Allereerst is het van belang dat je al voordat je begint met een pilotproject, weet wat je bedoelt met opschalen als de pilot succesvol is. Wat wil je doen als dit idee echt werkt in de praktijk, en wie moet het gaan doen?
Hier kun je eigenlijk al zien dat het slim is om vanaf het begin duidelijk bij te houden, wat je doet, welke partner welke rol heeft en welke keuzes je maakt (ook om dingen niet te doen of anders te doen).
Bij veel EU-projecten is het eindresultaat vaak een toolkit, met tools hoe je een nieuwe technologie succesvol kunt implementeren. Of een rapport dat beschrijft hoe de milestones van een project bereikt zijn. Terwijl het voor opschaling van een complexe oplossing juist zo interessant is om te weten hoe je obstakels hebt weggenomen, welke wegen je juist niet bent ingeslagen en waar je ten halve gekeerd bent, de problemen die je getackled hebt. Dat is de kennis die je nodig hebt voor het vervolg. Het zou een goed idee zijn als de EU en andere financiers van projecten dit meenemen in hun beleid.
Een aangepaste versie van dit bericht verscheen ook op de website van de Amsterdam Economic Board.
